Τεχνικές αναπαραστάσεις του χώρου στην εκπαίδευση

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας Πτυχιακής Εργασίας αποτελεί η εξέταση και η αξιολόγηση των χαρτών στα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας και της Γεωγραφίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος από το 1917 έως το 2017, εστιάζοντας στην εξέταση πέντε συγκεκριμένων ζητημάτων, που εντοπίζονται στοιχεία στρέβλωσης του επιστημονικού ρόλου τους. Για το σκοπό αυτό αποδελτιώθηκαν και αρχειοθετήθηκαν ηλεκτρονικά χάρτες από τα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας και Γεωγραφίας της παραπάνω περιόδου, δημιουργώντας ένα σώμα χαρτογραφικών δεδομένων με 5.340 τεκμήρια. Στην συγκεκριμένη εργασία έχει επιλεχτεί ένας αντιπροσωπευτικός αριθμός χαρτών βασιζόμενος στα πέντε ζητήματα που προέκυψαν. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ανάγκη κατασκευής των χαρτών και η χαρτογραφία ως μέσο Πολιτικής και Ιδεολογικής έκφρασης. Ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται η έννοια του έθνους και η σύνδεση του με τον τομέα της εκπαίδευσης, κατά πόσο δηλαδή τα εκπαιδευτικά συστήματα ανά τα χρόνια, ενίσχυσαν την επικράτηση των εθνών. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μία Ιστορική επισκόπηση για το διάστημα 1917-2017. Γίνεται αναφορά στην «Μεγάλη Ιδέα», το περιβάλλον του Μεσοπολέμου, τη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, την περίοδο της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου, τον Μεταπολεμικό κόσμο και τον Ψυχρό πόλεμο, την Δικτατορία των Συνταγματαρχών, την Μεταπολίτευση και το τέλος του Ψυχρού πολέμου. Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στην εδαφική ακεραιότητα, την χρήση των συνόρων και την θαλάσσια κυριαρχία. Αναλύονται οι μέθοδοι και ο τρόπος αποτύπωσης στους χάρτες με τους οποίους εκφράζονταν η εδαφική κυριαρχία, τα πραγματικά όρια και τα επιθυμητά σύνορα με παραδείγματα χαρτών. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύεται ο εθνικός αλυτρωτισμός και την αποτύπωση της εθνικής ιστορίας. Βλέπουμε δηλαδή πως η έκφραση εθνικών αλυτρωτισμών στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γίνεται ξέχωρα από την αποτύπωση των συνόρων και πως συνδέεται με τον προσδιορισμό της εθνικής ταυτότητας και της εθνικής ομοιογένειας. Το έκτο κεφάλαιο αναφέρεται στις πολιτικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες καθώς και στην παραποίηση και «παραμόρφωση» των χαρτών. Εντοπίζονται παραδείγματα σε σχολικούς χάρτες πολιτικής και ιδεολογικής επιρροής, όπως και αποτύπωσης παραποιημένων ή ψευδών στοιχείων. Παράλληλα παρατηρείτε πως στον τρόπο της χαρτογραφικής αποτύπωσης επικρατεί η εθνοκεντρική και ευρωποκεντρική προσέγγιση. Στο έβδομο κεφάλαιο βλέπουμε τις ρατσιστικές-φυλετικές, προ-φασιστικές αναφορές των χαρτών, καθώς και την ύπαρξη φυλετικού διαχωρισμού και αναλύονται παραδείγματα. Και το όγδοο κεφάλαιο αναφέρεται στην αποτύπωση του εχθρού και αναλύει προπαγανδιστικό υλικό. Στο τελευταίο κεφάλαιο αναλύονται συμπεράσματα που προκύπτουν από την μελέτη της παρούσας εργασίας και του πρωταρχικού υλικού.